کد مطلب:26348 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:16

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

در كتاب ديني دوم دبيرستان ص 120 آمده است: احتمال بدهد امر و نهي او تأثير مي كند. پس اگر بداند اثر نمي كند، واجب نيست. اين جمله جاي بسي تعجب دارد، چون امر و نهي وظيفة مسلمانان است و انجام وظيفه ربطي به سود يا نفع و يا ضرر كردن ما ندارد.

واجب شدن امر به معروف و نهي از منكر مانند ديگر واجبات، شرايطي دارد كه از جملة آنها شرط مذكور است، ولي اين شرط براي افراد و موقعيت ها و موارد مختلف،متفاوت است. حضرت امام(ره) فرموده است: اگر معروف يا منكر از اموري باشد كه شارع مقدس به آن اهميت زياد مي دهد مثل اصول دين يا مذهب و حفظ قرآن مجيد و حفظ عقايد مسلمانان يا احكام ضروريه، بايد ملاحظة اهميّت شود و مجرّد ضرر مالي يا جاني موجب رفع وجوب نمي شود. پس اگر حفظ عقايد مسلمانان يا حفظ احكام ضرورية اسلام، بر بذل جان و مال توقف داشته باشد، واجب است بذل آن.

اگر بدعتي در اسلام واقع شود، بر همة مسلمانان خصوصاً بر علماي اسلام اظهار حق و انكار باطل واجب است. اگر سكوت علماي اعلام موجب هتك مقام علم و موجب اسائة ادب به علماي اسلام شود، واجب است اظهار حق به هر گونه اي كه ممكن است اگر چه بدانند تأثير نمي كند.

اگر احتمال صحيح عقلايي داده شود كه سكوت موجب مي شود كه امر منكري، معروف شود يا معروفي منكر شود. (يعني خوب، بد تلقي شود، يا بد، خوب تلقي شود)، بر همه واجب است، خصوصاً بر علما اظهار حقّ و اعلام آن و سكوت جائز نيست.

اگر سكوت علماي اعلام موجب تقويت ظالم شود يا موجب تأييد وي گردد يا موجب جرأت او بر سائر محرمات شود، اظهار حق و انكار باطل واجب است اگر چه تأثير فعلي نداشته باشد.[1]

همان طور كه از اين فتواها معلوم مي شود، برخي از منكرات يا واجبات از اهميت ويژه اي برخوردارند كه نه تنها احتمال تأثير در آن شرط نيست،بلكه حتي نثار جان يا آبرو يا مال براي ام ربه معروف و نهي از منكر جايز بلكه واجب است، مثلاً امام حسين(ع) كه قيام او قيام امر به معروف و نهي از منكر بود، براي جلوگيري از منكر كه حلال شمردن محرمات الهي و تغيير اصل و حقيقت دين بود، جان خود فرزندان و اصحاب را تقديم نمود و فرمود: دن كان دين محمد لا يسقيم إلاّ بقتلي فيا سيوف خذيني؛[2] اگر برپايي دين محمد به جز با قتل من انجام نمي شود، پس اي شمشيرها مرا بگيريد.

بنابراين در بحث امر به معروف و نهي از منكر بايد ديد آن معروف و منكر چقدر ارزش دارد و چه مقدار بايد براي آن سرمايه گذاري كرد. براي اغلب منكرات كه در جامعه اسلامي رخ مي دهد مثلاً شخصي غيبت مي كند يا نماز نمي خواند يا دروغ ميگويد يا چشم چراني مي كند، در اين موارد احتمال تأثير، شرط است.

اگر ببينيم حرف ما تأثيري در او ندارد، لزومي ندارد تذكر بدهيم. البته ذكر اين نكته لازم است كه گاهي با گفتن يك نفر جلوي منكري گرفته نمي شود امّا اگر اوّلي بگويد، بعد دومي بگويد و سومي نيز بگويد، بسيار بعيد به نظر مي رسد كه تأثير نگذارد. در اين صورت بايد هر مسلماني كه با گناه برخورد مي كند، تذكر بدهد و نهي كند كه مسلّماً تأثير خواهد داشت. در اينجا اگر هر كسي از كنار گناه بگذرد و بگويد در گفتن من احتمال تأثير نيست، مسلّماً فساد و گناه فراگير مي شود و گناهكار بر گناه خود جرأت بيشتري پيدا مي كند.

[1] امام خميني، توضيح المسائل، ملحقات، مسئلة 2791 به بعد.

[2] جواد محدثي، فرهنگ عاشورا، ص 252. اين فرمايش منسوب به امام حسين(ع) است.